Θρησκευτικά Μνημεία

Το Μεγανήσι διαθέτει πλούσιο θρησκευτικό παρελθόν και μια σειρά από αρκετά αξιόλογα μνημεία της χριστιανικής πίστης (μονές και εκκλησίες) που είναι διάσπαρτα στο νησί και αποτελούν πόλο έλξης των επισκεπτών που ενδιαφέρονται για την θρησκευτική παράδοση ενός τόπου.

Άγιοι Απόστολοι: Ενοριακός ναός του Κατωμερίου και μέχρι το 1912 και του Βαθέος. Είναι μονόκλιτη Βασιλική σαν τους ναούς της πόλεως της Λευκάδος. Χτίστηκε στην δεκαετία του 1840. Διαθέτει σκαλιστό εικονοστάσι, έργο άξιου καλλιτέχνη, και εικόνες των αγιογράφων Γαζή και Πατζαρά.

Άγιος Βησσαρίωνας: Όταν στις αρχές του 1900 η επιδημία ευλογίας θέριζε τους ανθρώπους στο Βαθύ, έφεραν την κάρα του Αγίου από την Πύλη Τρικάλων στο Μεγανήσι κι έκαναν δεήσεις για να νικηθεί η ασθένεια. Εις ανάμνησιν του γεγονότος αυτού κτίσθηκε ο ομώνυμος ναός, ο οποίος διαθέτει τέμπλο του καλλιτέχνη Ιωάννη Βρεττού, κατασκευασθέν το 1921, καθώς και εικόνες των αγιογράφων Ουρανίας Γαζή (θυγατέρας του Σπύρου Γαζή), Λεωνίδα Σίδερη, του αυτοδίδακτου Στάθη Αργύρη και κάποιου πρόσφυγα ονόματι Παρασκευά.

Άγιος Βασίλειος: Ερειπωμένος πλέον ναός έξω από το Βαθύ (μόνον κάτι κομμάτια κεραμιδιών δύνανται να βρεθούν).

Άγιος Γεράσιμος: Εκκλησάκι παρακείμενο της οδού Βαθέος – Κατωμερίου. Κτίστηκε μετά το 1980.

Άγιος Γεώργιος: Ο ενοριακός ναός Σπαρτοχωρίου, ρυθμού Βασιλικής. Είναι ο τρίτος που κτίσθηκε στην ίδια θέση, γύρω στο 1920, κατόπιν των δύο γκρεμισμένων προγενέστερων που κτίσθηκαν το 1876 και 1732 αντίστοιχα. Ο ναός είναι συναδελφικός. Δηλαδή, σύμφωνα με την νομοθεσία των Ενετών ανήκε σ’ αυτούς που με τις δωρεές τους τον έκτισαν και με τις συνδρομές τους τον συντηρούσαν. Για την εικόνα του Σπύρου Γαζή «ο Ιησούς δωδεκαετής», που κάηκε στην μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε και τον ίδιο τον ναό, ο Λεωνίδας Σίδερης είπε: «Εάν σωζόταν, με την αξία της θα μπορούσε να ξαναχτιστεί η εκκλησία».

Άγιος Γρηγόριος: Παλαιό εκκλησάκι στην περιοχή Κεφάλι, κοντά σε μεγάλο θαυμαστό πηγάδι.

Άγιος Κωνσταντίνος: Μονόκλιτη Βασιλική εκκλησία, με κτιστό τέμπλο, βρισκόμενη στον λόφο πάνω απ’ το Βαθύ κι απέναντι απ’ το Κατωμέρι, κτισμένη προ του 1479. Γύρω της εκτείνεται το κοιμητήριο των παραπλήσιων αυτών χωριών, την περιοχή του οποίου, μαζί με την ανακαίνιση του ναού, δώρισε στην εκκλησία εφοπλιστής του Μεγανησίου ονόματι Μάλαμας.

Άγιος Ηλίας: Εκκλησάκι μετά το Κατωμέρι προς τον νότο. Κτίσθηκε προ του 1980 στην θέση που έστεκε μικρό προσκυνητάρι, το οποίο υπενθύμιζε την θέση του κατεστραμμένου από τους πειρατές παλαιού ναού περί το 1700.

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη: Είναι χτισμένο στην ομώνυμη βοτσαλωτή παραλία στα δυτικά του νησιού. Η σημερινή του μορφή δεν επιτρέπει κανενός είδους ασφαλές συμπέρασμα για την πρώτη εκκλησία, όμως οι αρχαιολογικές εκτιμήσεις τοποθετούν την ίδρυσή της τουλάχιστον δύο αιώνες πριν την καταστροφή του 15ου αιώνα.

Η εκκλησία καταστρέφεται περίπου το 1477, προφανώς από την έλευση των Τούρκων και τον εξανδραποδισμό όλης της Λευκάδας, όπως μαρτυρά η επιγραφή στο δυτικό υπέρθυρο: «1877. ΜΕΤΑ 400 ΕΤΕΙ ΑΝΑΚΕΝΗΣΘΕΙ». Η παράδοση θέλει να καταστρέφεται από πειρατές, που πέταξαν την εικόνα του Αγίου στην θάλασσα, η οποία ανασύρθηκε μέσα στα δίχτυα κάποιου ψαρά.

Το 1800 ο μοναχός Ιωάννης Πατρίκης, από πλούσια οικογένεια και πολύ αγαπητός τόσο στην Ιθάκη όσο και στο Μεγανήσι, έστειλε μια καλόγρια να το ξαναχτίσει. Λέγεται πως η καλόγρια αυτή, με βοηθό της τον μεγανησιώτη Βασίλη Πολίτη, διακόνευε χρόνια για να πετύχει το σκοπό της, έφτασε μάλιστα μέχρι τον Τσάρο της Ρωσίας για να συγκεντρώσει τα αναγκαία χρήματα.

Στο τέλος τα κατάφερε, το μοναστήρι ξαναχτίστηκε και η καλόγρια έμεινε εκεί μέχρι το θάνατό της. Ο τάφος της βρίσκεται ανάμεσα στα θεμέλια του παλιού και του νέου τοίχου του ιερού.

Άγιος Νεκτάριος: Το πρώτο εκκλησάκι βυζαντινού ρυθμού που υψώθηκε στο Μεγανήσι. Βρίσκεται στα δεξιά του όρμου Βαθέος. Κτίσθηκε το 1969.

Άγιος Νεκτάριος (δεύτερος με το ίδιο όνομα): Εκκλησάκι έξω από το Κατωμέρι, δίπλα απ’ τον δρόμο προς την Παναγία. Κτίσθηκε μετά το 1969, στην θέση που προϋπήρχε το ομώνυμο εικονοστάσι του Πάνου Δάγλα – Καινούργιου.

Άγιος Νικόλαος: Ο ναός του κοιμητηρίου (δωρεά του εφοπλιστή Μάλαμα) του Σπαρτοχωρίου στην Μησοή.

Άγιος Νικόλαος (δεύτερος με το ίδιο όνομα): Ερειπωμένο εκκλησάκι, κοντά στην ρίζα χιλιόχρονης ελιάς, που βρίσκεται στο αριστερό μέρος του λιμανιού των Κουτελάδων.

Παναγία (Κοίμηση της Θεοτόκου): Εκκλησία με κοιμητήριο δίπλα στον δρόμο Κατωμερίου – Σπαρτοχωρίου. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Εκκλησίες Μικρότερων Νησιών

Ζωοδόχος Πηγή: Εκκλησάκι της Παναγίας στο νησάκι της Θηλιάς. Γιορτάζει μετά το Πάσχα, την Παρασκευή της Δικαινησίμου Εβδομάδος.

Παναγίτσα του Σκορπιού: Εκεί βρίσκεται το μαυσωλείο με τους τάφους του Αριστοτέλη Ωνάση και των παιδιών του: Αλέξανδρου και Χριστίνας.

Αγίου Ιωάννου και Αναστασίας: Γοτθικός ναός στην βόρεια πλευρά της Μαδουρής. Πλάι του κείτεται ο τάφος της Όλγας Βαλαωρίτου, κόρης του ποιητή.